
Święta Barbara (z feretronu)
1901 — 1910
Muzeum Narodowe w Lublinie
Zapraszamy w podróż do świata sztuki, w którym nic nie jest takie, jakie wydaje się na pierwszy rzut oka. Przyjrzyj się uważnie przedmiotom, a później rozpocznij swoje własne śledztwo. Do czego służy przedmiot? Kogo lub co przedstawia? Z czego jest wykonany? Nie ignoruj żadnego drobiazgu, bo wszystko może mieć znaczenie. Odkryje je osoba obdarzona detektywistycznym umysłem. Zatem – jakie są Twoje pomysły?
Co widzę:
Czerwona tkanina, na której wśród kwiatów i drzew przedstawiono ptaki. Dwa z nich są wyraźnie większe. Ich gatunek jest trudny do zidentyfikowania.
Śledztwo:
Tropem w śledztwie jest gatunek ptaków. Co ciekawe, nie występują one w przyrodzie, lecz pochodzą z chińskiej mitologii. To feniksy o nazwach Feng (samiec) i Huang (samica). Według tamtejszych wierzeń feniksy są najpotężniejsze ze wszystkich ptaków i przewodzą całemu królestwu. Z tego powodu inne ptaki, np. zimorodek, jaskółka czy orzeł, oddają im pokłon.
Odkrycia:
Para zwróconych do siebie feniksów to tak naprawdę alegoria cesarza i cesarzowej Chin. Tak jak majestatyczne ptaki przewodzą w swoim świecie, tak cesarz wraz z małżonką władają swoimi poddanymi. Pozostałe ptaki to dworzanie: urzędnicy, artyści i uczeni. Takie przedstawienie było popularne w Chinach na przełomie XVII i XVIII w. – z tego właśnie okresu pochodzi ta tkanina.
Co widzę:
Niewielki spodek w kształcie połówki brzoskwini. Na zielonkawym tle widzimy trzy nietoperze.
Śledztwo:
W Europie nietoperze kojarzone są z mrokiem i ciemnością. Niektórzy wierzą, że ich pojawienie się zwiastuje śmierć. Nie bez powodu krwiożercze wampiry mogą zmienić się właśnie w te ssaki. Dlaczego zatem na przedmiocie użytkowym, który może nam posłużyć np. w jadalni, namalowano nietoperze? Do tego kolorowe i nieprzypominające kształtem złowieszczych istot.
Odkrycia:
Spodek ten powstał w Chinach, gdzie nietoperze mają inną symbolikę. Wszystko dlatego, że w języku chińskim słowa „nietoperz” i „szczęście” brzmią tak samo. Nietoperzom przypisuje się zatem cudowne moce. Jeśli podarujemy komuś np. spodek ozdobiony wizerunkiem tego ssaka, będzie to oznaczało, że życzymy mu wszelkiej pomyślności.
Co widzę:
Zasmucony mężczyzna podpiera głowę jedną ręką. Nogę wspiera na ludzkiej czaszce. Figurę wykonano z drewna.
Śledztwo:
Widoczna na głowie mężczyzny korona nie przypomina królewskiego atrybutu – wygląda jak upleciona z gałązek. Trop ten prowadzi nas do korony cierniowej, którą zgodnie z biblijną opowieścią nałożono Chrystusowi przed ukrzyżowaniem. Postać ta rzeczywiście przypomina inne wizerunki Chrystusa, znane chociażby z kościołów. Jednak takie rzeźby widujemy najczęściej w przydrożnych kapliczkach wykonanych przez artystów ludowych. To właśnie tam znajdziemy wszystkie odpowiedzi.
Odkrycia:
Rzeźba ta w sztuce ludowej nosi nazwę „Chrystus frasobliwy”, czyli „zmartwiony”. Wielu badaczy uważa, że przedstawia ona moment przed ukrzyżowaniem, gdy Chrystus rozmyśla nie tyle nad swoim losem, co nad losem wszystkich ludzi. Świadczy o tym czaszka, która odnosi się do śmiertelności człowieka. Podkreśla ona – w zgodzie z Biblią – że Chrystus stał się człowiekiem, by odkupić ludzkie grzechy.
Co widzę:
Na przyozdobionym obrusem stole leży kilka przedmiotów. Są to zarówno naczynia, np. kielichy i talerze, jak i jedzenie, m.in. szynka i cytryna.
Śledztwo:
Obecność wielu zdobionych naczyń, np. złoconego pucharu z przykrywą oraz srebrnej szklanicy, pozwala myśleć, że taki stół mógłby się znajdować tylko w bardzo zamożnym domu. Obraz powstał w XVII w., gdy widoczna na talerzu cytryna uchodziła za luksus. Dlaczego jednak malarz pokazuje nam przewrócony dzban, obrany częściowo owoc, resztki jedzenia i pozostałe po posiłku okruchy chleba? Dlaczego nie pokazuje uporządkowanego stołu?
Odkrycia:
Autor zwraca w ten sposób uwagę, że wszystkie luksusowe przedmioty i rarytasy służą nam tylko przez chwilę. Nie chodzi jednak o czas spożywania danego posiłku, ale o długość naszego życia. Malarz zadaje nam zatem konkretne pytania: Czy warto koncentrować się na luksusowych rzeczach i pełnym brzuchu? Czy nie lepiej skupić się na tym, by być dobrym człowiekiem?
Co widzę:
Duże naczynie w kształcie zbliżonym do dzbanka. Bardzo bogato zdobione elementami roślinnymi, zwierzęcymi oraz ludzkimi.
Śledztwo:
Rozpoznanie poszczególnych elementów zacznijmy od podstawy, czyli stopy naczynia. Umieszczono tam pięć ryb z dużymi oczami. Ryby kierują się w dół, jakby spływały wraz z falą. Wyżej, w najbardziej wypukłej części, uwagę zwracają konie, które wyłaniają się ze szmaragdowej wody. Ponad nimi widoczna jest postać mężczyzny, który siedząc na muszli, trzyma w rękach lejce. Starzec spogląda w dal, jakby próbował dostrzec syrenę wynurzającą się za zaprzęgiem. Kim jest ten mężczyzna?
Odkrycia:
W taki sposób opisano w mitologii rzymskiej Neptuna – boga mórz, który poruszał się konnym rydwanem. Za pomocą zdobień zilustrowano zatem żywioł wody i okiełznującego go władcę.
Co widzę:
Zegar ozdobiony figurką chłopca oraz młodej dziewczyny. Oboje mają skrzydła. Zajęci są puszczaniem baniek mydlanych.
Śledztwo:
U stóp chłopca ze skrzydłami leży pojemnik wypełniony strzałami do łuku. To tzw. kołczan. Nie jest to zatem biblijny anioł, lecz znany z mitologii Amor, inaczej nazywany Kupidynem. Kim zatem jest jego skrzydlata towarzyszka? To prawdopodobnie Psyche, w której Amor się zakochał. Opowiada o tym jeden z greckich mitów. Jednak dlaczego pochłonięci są puszczaniem baniek mydlanych?
Odkrycia:
Nic nie jest tutaj przypadkowe. Zegar odmierza czas i uświadamia, że wraz z jego upływem mija także ludzkie życie. Nasz pobyt na ziemi – wobec miliardów lat istnienia planety – jest tylko chwilą i mgnieniem oka. Takim samym jak bańka mydlana, która szybko pryska. Zatem zegar ten przypominam nam o przemijaniu.
Co widzę:
Niewielki przedmiot z symbolem gwiazdy.
Śledztwo:
Takie samo przedstawienie, zwane gwiazdą Dawida, znajduje się na fladze Izraela. Symbolizuje judaizm, czyli religię wyznawaną przez Żydów. Przez wieki Żydzi osiedlali się w wielu zakątkach świata, także bardzo licznie w Polsce – dziś mieszkają przede wszystkim w Izraelu. Dlaczego akurat taka gwiazda została symbolem religii judaistycznej i narodu żydowskiego? Przyjrzyjmy się jej. Ma ona sześć ramion i wygląda, jakby powstała poprzez połączenie dwóch trójkątów równobocznych.
Odkrycia:
Równe ramiona gwiazdy oraz fakt, że żadne z nich się nie wyróżnia, mogą symbolizować harmonię. Z jednej więc strony gwiazda jest symetryczna, ale z drugiej – każdy wierzchołek trójkąta znajduje się po przeciwnej stronie względem innego. Może być to zatem symbol świata, w którym rządzą przeciwieństwa (jak ogień i woda), ale jednocześnie wszystko razem tworzy harmonię.
Co widzę:
Wokół suto zastawionego stołu zgromadziło się kilka postaci: młoda kobieta z dzieckiem oraz para starszych ludzi. Za stołem stoi muzykant. Są również zwierzęta – mops oraz papuga.
Śledztwo:
Z pewnością nie jest przypadkiem, że artysta zgromadził w jednym pomieszczeniu osoby w różnym wieku. Tym samym są one na innych etapach życia: dzieciństwa, młodości i starości. Może zatem jest to opowieść o przemijaniu? Ale w takim razie, dlaczego malarz umieścił w tym towarzystwie także muzykantów? Co łączy muzykę i etapy życia?
Odkrycia:
Obraz jest ilustracją holenderskiego przysłowia, które brzmi „Jak śpiewają starzy, tak piszczą młodzi”. Oznacza ono, że wiele cech przejmujemy w dzieciństwie od starszych osób. Obserwujemy je i naśladujemy. Musimy jednak pamiętać, że wzorce, które przekazują nam starsi, mogą być zarówno dobre, jak i złe.
Co widzę:
Młoda kobieta w koronie. W jednej ręce trzyma miecz, w drugiej kielich z hostią. W tle widoczna wieża.
Śledztwo:
Obecność kielicha z hostią jednoznacznie nasuwa skojarzenie z religią chrześcijańską. Jest to zatem najprawdopodobniej jedna ze świętych, a rozpoznamy ją po atrybutach. Te opisane są z kolei w żywocie świętej, czyli w opowieści o jej życiu.
Odkrycia:
Na przedstawieniu widzimy św. Barbarę. Podobnie jak wielu innych chrześcijan Barbara była prześladowana. Za trwanie przy swojej religii została uwięziona w wieży. Według żywotu tuż przed śmiercią objawił jej się anioł z kielichem i hostią. Śmierć zadał jej mieczem ojciec, który nie potrafił się pogodzić z wiarą córki.
Co widzę:
Mężczyzna, zapewne malarz, trzyma paletę i pędzel. Za nim dwie postacie: młoda kobieta i chłopiec.
Śledztwo:
W mężczyźnie z łatwością rozpoznamy samego autora – Jacka Malczewskiego. Pomoże nam w tym nie tylko tytuł obrazu, ale także liczne inne autoportrety tego artysty oraz jego zachowane zdjęcia. By rozwiązać zagadkę tego, o czym opowiada dzieło, musimy rozszyfrować, co symbolizują pozostałe postacie. Pomogą nam w tym ich atrybuty. Na ręce kobiety przysiadł barwny motyl. Jest to symbol natchnienia, ale także przemijania. U chłopca zobaczymy na głowie niewielkie rogi. W taki sposób w starożytnym Rzymie opisywano fauna – boga płodności.
Odkrycia:
Poprzez pokazanie siebie z paletą malarską autor chciał z pewnością powiedzieć nam coś o swojej pracy. Być może odnosił się do natchnienia, które jest mu potrzebne, by tworzyć. Faun, kojarzony z płodnością, może symbolizować płodny umysł. Motyl to z kolei przypomnienie, że każda wena może szybko przeminąć.
Alegoria – w sztuce lub literaturze jest to wyrażenie nie w sposób dosłowny pewnych ukrytych znaczeń; od symbolu odróżnia ją to, że ma jedno znaczenie.
Autoportret – inaczej portret własny; portret artysty wykonany przez niego samego.
Chrześcijaństwo – religia, której podstawą jest wiara w jednego Boga; najważniejszą księgą dla chrześcijan jest Biblia.
Judaizm – religia wyznawana przez Żydów; judaizm to wiara w jednego Boga. Najważniejszą księgą dla wyznawców judaizmu jest Tora.
Mitologia – zbiór opowieści o bogach i bohaterach, którzy posiadali nadludzkie moce.
Przysłowie – krótkie zdanie, które może pochodzić zarówno z literatury, jak i być utrwalane poprzez przekazywanie go ustnie z pokolenia na pokolenie. Wyraża zwykle jakąś prawdę ogólną albo np. wskazówkę lub przestrogę.
Symbol – w sztuce lub literaturze jest to wyrażenie nie w sposób dosłowny pewnych ukrytych znaczeń; od alegorii odróżnia go to, że może mieć wiele różnych znaczeń.
Żydzi – wyznawcy religii zwanej judaizmem; przez wieki osiedlali się w wielu miejscach na całym świecie, m.in. w Polsce. W roku 1948 powstało państwo Izrael, w którym mieszka wielu Żydów.
nieznany
Muzeum – Zamek w Łańcucie
nieznany
XIX/XX wiek
Muzeum – Zamek w Łańcucie
nieznany
XIX/XX wiek
Muzeum – Zamek w Łańcucie
odkryj ten TEMAT
Muzeum Zamkowe w Malborku
odkryj tę ŚCIEŻKĘ
Ścieżka edukacyjna
0/500
Używamy plików cookie, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Plikami cookie możesz zarządzać, zmieniając ustawienia swojej przeglądarki internetowej. Więcej informacji w Polityce prywatności.
Używamy plików cookie, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Plikami cookie możesz zarządzać, zmieniając ustawienia swojej przeglądarki internetowej. Więcej informacji w Polityce prywatności.
Zarządzaj plikami cookies:
Ten rodzaj plików cookies jest niezbędny do funkcjonowania serwisu. Możesz zmienić ustawienia swojej przeglądarki tak, aby je zablokować, jednak strona nie będzie wtedy działała prawidłowo.
WYMAGANE
Służą do pomiaru zaangażowania użytkowników i generowania statystyk na temat serwisu w celu lepszego zrozumienia, jak jest używany. Jeśli zablokujesz ten rodzaj cookies nie będziemy mogli zbierać informacji o korzystaniu z serwisu i nie będziemy w stanie monitorować jego wydajności.