Pokłon Trzech Króli

Scena Pokłonu Trzech Króli odbywa się w nocnej scenerii, przy świetle pochodni trzymanych przez służących. Źródłem dla kompozycji obrazu był miedzioryt antwerpskiego grafika Nicolaesa Lauwersa (1600–1652), wykonany około 1621 roku, według obrazu Petera Paula Rubensa (1577–1640) które słynny artysta namalował dla kościoła Kapucynów w Tournai (obecnie w zbiorach Musées royaux des Beaux-Arts de Belgique).

Prezentowane dzieło, pochodzące z nieistniejącego kościoła św. Gertrudy w Szczecinie, w głównych zarysach powtarza schemat kompozycji graficznego pierwowzoru, różnice widoczne są natomiast w elementach drugoplanowych. W dziele flamandzkiego rytownika niezwykłemu wydarzeniu przygląda się z zainteresowaniem grupa mężczyzn tłoczących się na schodach, zatrzymywanych tarczą przez żołnierza w rzymskiej zbroi. Na szczecińskim obrazie malarz zastąpił ich postaciami o zindywidualizowanych rysach twarzy, patrzących już nie na głównych bohaterów wydarzenia, lecz prosto w stronę widza. W ten sposób w scenie biblijnej ukryty został portret zbiorowy uwieczniający fundatorów dzieła.

Obraz jest wiązany przez badaczy z twórczością szczecińskiego malarza Heinricha Redtela (1610 – po 1680). Zarówno dziadek artysty, David Redtel (1543–1591), który przybył na Pomorze z Saksonii, jak i ojciec, Martin Redtel (1578–1616), byli uznanymi malarzami, związanymi z dworem Gryfitów. Heinrich był znany jako autor dzieł o tematyce religijnej oraz portrecista, łączący oba te gatunki malarstwa w pracach takich jak Pokłon Trzech Króli. Zabieg wkomponowania fundatorów w scenę religijną artysta zastosował też w obrazie Chrystus przed Piłatem (1663), według kompozycji Rembrandta (1606–1669), zachowanym do dziś w ołtarzu głównym kościoła Najświętszej Panny Marii w Stargardzie. Z informacji archiwalnych wiadomo natomiast, że w niezachowanym szczecińskim kościele św. Mikołaja znajdowało się monumentalne przedstawienie Sądu Ostatecznego z portretami starszych gildii kramarzy.

Monika Frankowska-Makała