Iluzja integralna V

Rzeźbiarz, malarz, grafik, autor instalacji, pedagog – Jan Berdyszak (1934–2014) – ukończył studia w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych w Poznaniu (obecnie Akademia Sztuk Pięknych), gdzie w 1965 roku rozpoczął pracę wykładowcy. Od 1990 przewodniczył Radzie Programowej Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku i zasiadał w zespole programowym Międzynarodowego Triennale Grafiki w Krakowie. W swojej zawodowej aktywności, równolegle z twórczością głównego nurtu, uprawiał scenografię teatralną – współpracował między innymi z teatrem „Marcinek” w Poznaniu, był autorem prac teoretycznych o sztuce oraz związkach teatru i sztuk plastycznych.

Dość szybko w jego twórczości pojawiły się zagadnienia dotyczące przestrzeni, czego przykładem był cykl Koła podwójne z lat 1960. XX wieku. W licznych realizacjach, studiach, szkicach Berdyszaka widać jego dążenie do przezwyciężenia tradycyjnie ugruntowanych prawideł konstrukcji obrazu i wyjścia poza klasyczny format. Jednym z etapów jego poszukiwań było wprowadzenie do kompozycji rzeczywistej przestrzeni w postaci wyciętego otworu. Pierwsza praca tego rodzaju, Obraz strukturalny z otworem, powstała w 1965 roku. To wycięte, puste miejsce stało się równorzędnym, jeśli nie najważniejszym elementem w całości. Zabieg ten budził bowiem pytanie o niewiadomą przestrzeń wpisaną w obraz, ponieważ nigdy nie wiadomo na jakiej ścianie, na jakim tle, praca zostanie umieszczona. Artysta mówił o tych wycięciach, że są pułapkami na przestrzeń – próbą jej oswojenia.

Konsekwencją tamtych działań był cykl Iluzja integralna (1970–1974) i pochodzący z niego rysunek Iluzja integralna V, znajdujący się w kolekcji Muzeum Narodowego w Szczecinie. W Szkicowniku 1970–1974 Jan Berdyszak napisał: „Ile wyraża otwarcie i co wyraża otwarcie w rzeczach zwykłych. Sztuka nie powinna być możliwością wyborów, ale koniecznością wypełnień indywidualnych zainicjowanej treści i stale otwartym miejscem koncentracji i inicjatyw”.

Marlena Chybowska-Butler