Nożyk deserowy
1929 — 1939
Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN
W zbiorach pamiątek osobistych zgromadzonych w Muzeum POLIN znajdują się liczne przedmioty codziennego użytku, które stanowią czasem jedyną pamiątkę po konkretnych ludziach – ofiarach Zagłady. W przypadku niektórych rodzin nie zostały zachowane nawet nazwiska, a jedynie osobiste przedmioty będące częścią ich życia powszedniego. Tak jest w przypadku obszernego zespołu sztućców, na który składają się zestawy: łyżek, widelców, noży, łyżeczek, widelczyków, łopatek, szczypców, otwieraczy do konserw oraz niezwykle ciekawy zestaw sztućców do ryb. Obiekty zgromadzone w tym zespole nie stanowią całości, zostały wytworzone przez dwóch różnych producentów.
Sztućce należały do rodziny krakowskich Żydów, którzy byli znajomymi dziadków darczyńczyni – Agnieszki Sułek. Rodziny te mieszkały w tym samym budynku, w mieszkaniach naprzeciwko siebie. Jak w liście do muzeum pisze darczyńczyni o właścicielach sztućców: „[…] Komplet srebrnych sztućców, który został oddany na przechowanie moim dziadkom […] przez znajomą rodzinę prawdopodobnie w obawie przed prowadzoną w listopadzie 1939 konfiskatą kosztowności będących własnością krakowskich Żydów. Niestety nie znam ich nazwiska […]”.
Nie wiemy, czy żydowscy sąsiedzi znaleźli się w getcie krakowskim, zamkniętym w marcu 1941 roku. W przeciwieństwie do getta warszawskiego biura gminy żydowskiej znajdowały się poza obrębem getta. W wyniku nagłego przymusu przeprowadzki wielu Żydów musiało zawierać dalece niekorzystne umowy z Polakami, którzy niejednokrotnie byli beneficjentami takiej umowy. Według wyliczeń Aleksandra Biebersteina w szczytowym okresie w getcie krakowskim znajdowało się 19 tysięcy ludzi. Pomimo tego w Krakowie uniknięto wybuchów epidemii, co miało miejsce w innych gettach (więcej na temat getta krakowskiego: https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/p/1585-podgorze-ob-dzielnica-krakowa/116-miejsca-martyrologii/49490-getto-w-krakowie; A. Bieberstein, „Zagłada Żydów w Krakowie”, Kraków–Wrocław 1985). W roku 1942 Niemcy przeprowadzili dwie akcje deportacyjne w getcie krakowskim (pierwsza miała miejsce w czerwcu, druga w październiku) – jego mieszkańców przewieźli do obozu zagłady w Bełżcu.
Jeden z dziadków darczyńczyni, Bolesław Baran, pomagał żydowskim obywatelom Krakowa: jako pracownik Miejskiego Urzędu Obwodowego II wyrobił fałszywe kenkarty Józefie Singer (która była inspiracją dla postaci Racheli z „Wesela” Stanisława Wyspiańskiego) oraz Janinie Wernicz, aktorce Teatru Bagatela i Teatru im. J. Słowackiego w Krakowie. W 1981 roku został odznaczony medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
W wywiadzie przeprowadzonym dla muzeum w 2014 roku darczyńczyni podkreśla, że sztućce nie były używane w jej rodzinie: „[…] Nigdy ani babcia ich nie wyciągała na jakieś uroczystości rodzinne, ani myśmy z nich nie korzystali. Tak jak mówię, były i czekały (…)”. W liście do córki tata darczyńczyni pisał o żydowskich sąsiadach i ich sztućcach pozostawionych na przechowanie: „[…] O tym srebrnym komplecie rozmaitych sztućców, które do dziś czekają na ewentualnych potomków żydowskich, owego małżeństwa. Sąsiadów z przeciwka mieszkania numer 16 (…)”.
Jest to wielce prawdopodobne, że kolekcja sztućców pozostawionych na przechowanie rodzinie darczyńczyni to jedyny ślad, który pozostał po owej rodzinie krakowskich Żydów.
Natalia Różańska
Znaleziono 112 obiektów
1907
Muzeum Narodowe w Lublinie
1808 - 1819
Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie
1775 — 1799
Muzeum – Zamek w Łańcucie
odkryj ten TEMAT
Muzeum Narodowe w Szczecinie
odkryj tę ŚCIEŻKĘ
Ścieżka edukacyjna