Taca zdobiona

Tace wa'ja tomennato, które pełnią rolę „zastawy stołowej” do serwowania placków casave i są jednocześnie atrybutem szamana, podobnie jak większość wyrobów plecionkarskich w kulturze Indian Ye’kuana wykonują mężczyźni. Wyplatają je z trzciny wana (Guasdua latifolia), której włókna są jasnej barwy. Efekt dwukolorowego wzoru uzyskują dzięki zafarbowaniu części z nich żywicą zmieszaną z węglem drzewnym. Przygotowanie tac wymaga od Indian znajomości cyklu wegetacji roślin, metod cięcia wana oraz uzyskania zgody na ścięcie od ich właściciela – ducha trzciny. Rozmowy z duchem przeprowadzają Achaadi, „specjaliści od rytuałów”. Gdy duch wyrazi zgodę, ścinane są silne i gładkie łodygi, od których zależy wytrzymałość i piękno tac. Mężczyzna przystępujący do wyplatania musi przypomnieć mit o pochodzeniu wa'ja tomennato oraz mit związany ze wzorem, który chce odtworzyć. Wybór motywu nie jest przypadkowy. Młody mężczyzna konsultuje się w tej kwestii z ojcem. Wypleciona przez niego taca będzie bowiem prezentem dla żony, a wybrany wzór stanie się znakiem ich małżeństwa i będzie powtarzany na wszystkich tacach używanych przez nich w przyszłości. Głównym motywem omawianej tacy jest wzór podwójnej Iarakuru – płaczącej kapucynki (Cebus). Jest to postać mitologiczna, która wprowadziła noc i ciemność do świata Ye’kuana. Motyw Iarakuru otoczono kilkoma warstwami kwadratowych ramek zwanych ishacudu oraz przedstawiającym gwiazdy wzorem shidiche, który na rysunku przedstawiono w formie małych krzyżyków wyplecionych na jasnym i ciemnym tle. Na brzegach kompozycji prostymi liniami zaznaczono konohocudu – motyw deszczu, który w mitologii Ye’kuana nazywany jest „nogami nieba”. Postacie mitologiczne występujące na wa'ja tomennato często mają związek z truciznami i śmiercią. Na prezentowanej tacy Iarakuru na plecach i łapkach niesie truciznę. Trucizna, choć niebezpieczna, jest ważnym elementem w życiu Indian. Dzięki niej polują na zwierzęta nadrzewne i ptaki. Daje więc pożywienie i zapewnia przeżycie. Motyw trucizny pojawiający się na tacy przedstawia symboliczne przejęcie kontroli nad siłami, które reprezentuje.

Katarzyna Findlik-Gawron