Fisharmonika

Fisharmonika, podobnie jak spokrewniona z nią fisharmonia, należą do dętych klawiszowych instrumentów muzycznych (idiofony), w których pod wpływem strumienia powietrza metalowe języczki wibrują wydając dźwięk (jak w harmonijce ustnej czy harmonii). Szereg eksperymentów i wynalazków w budowie tego typu instrumentów muzycznych przyniósł XIX w. Fisharmoniki konstruował pochodzący z Prus Jacob Deutschmann (1795-1853), od 1822 r. obywatel Wiednia. W wykonanych przez niego instrumentach zasysany strumień bezpośrednio pobudza do drgań metalowe języczki. W fisharmonii powietrze, wdmuchiwane przy pomocy miechów, gromadzi się w rezerwuarze, z którego potem jest wydmuchiwane pod ciśnieniem na metalowe języczki i pobudza je do drgań. Fisharmonika, mniej skomplikowana i prostsza w budowie od fisharmonii, nie posiadała dodatkowych klawiatur i rejestrów brzmieniowych (głosów). Instrumenty Deutschmanna cieszyły się dużym zainteresowaniem. Jeden z nich został zakupiony do łańcuckiego zamku. Zachowany do dziś egzemplarz, o klawiaturze 6- oktawowej F1 - f4, eksponowany jest w Apartamencie Chińskim. Przed drugą wojną światową łańcucka fisharmonika znajdowała się w urządzonym na parterze Apartamencie Tureckim. Była ona mylnie opisywana jako „podróżny klawikord wiedeński Deutschmanna z XVIII w.” Instrument jest opatrzony plakietą wykonawcy „J.DEUTSCHMANN in Wien”. Forma i szczegóły fornirowanej orzechem obudowy wskazują, że powstała ona najpóźniej na początku 30 lat XIX w. Istotnie, w 1833 r. w wydatkach zamkowych Alfreda I Potockiego zapisano: „płacono za transport Füssharmoniki”. Prawdopodobnie jest to ten sam instrument, który zdobi wnętrza łańcuckiego zamku.

Teresa Bagińska-Żurawska https://orcid.org/0000-0002-9243-3967