
Plan umocnień Szczecina z Fortem Prusy
1734-03-07
Muzeum Narodowe w Szczecinie
Jest częścią kolekcji: Kartografia historyczna
Na jednobarwnej mapie wykreślonej przez inżyniera Jacobba Premparta przedstawiono 's-Hertogenbosch, miasto i twierdzę na południe od Amsterdamu, nad rzeką Dommel i Mozą, które od 30 kwietnia do 14 września 1629 roku oblegane było przez niderlandzkie wojska Republiki Zjednoczonych Prowincji. Walki wynikały z trwającej wówczas wojny osiemdziesięcioletniej (1568–1648) oraz hiszpańsko-angielskiej (1568–1648). Połączone wojska holenderskie i brytyjskie, pod wodzą księcia Fryderyka Henryka Orańskiego (1584–1647), będącego również namiestnikiem kilku z niderlandzkich prowincji, niespodziewanie najechały tę, jedną z głównych twierdz Niderlandów, która od 1579 roku – czyli od momentu zjednoczenia się prowincji, była nadal lojalna wobec hiszpańskiego króla.
Mapa ujmuje zarówno miasto, jak i umocnienia forteczne w jego okolicach, ulokowanie poszczególnych jednostek wojsk, ważniejsze elementy topografii poza miastem, jak łąki, bagna, większe skupiska i aleje drzew, kościoły, młyny wodne, drogi czy wzgórza. Oznaczono także rzeki z ich licznymi kanałami: Aa i Dommel, które łączą się na terenie miasta w rzekę Dieze, stanowiącą dopływ Mozy. Co ciekawe, mapa zorientowana jest w kierunku południowo-zachodnim, gdyż róża wiatrów na lewym dolnym krańcu przedstawienia wskazuje prawy dół.
O satysfakcjonującym Republikę rozstrzygnięciu oblężenia 's-Hertogenbosch informuje nie tylko tytuł, ale także symbolika dodatkowych elementów mapy. W prawym narożniku pojawia się herb miasta 's-Hertogenbosch, w lewym natomiast zwycięskiego wodza – Fryderyka Henryka Orańskiego. Oba okolone są wieńcami, jednak herb książęcy wieńczy dodatkowo korona. Bogatą ornamentykę mają także kartusze zawierające podziałkę skali i tytuł. Kartusz ze skalą mapy, podaną w prętach pruskich, wieńczy panoplium z hełmem rycerskim pośrodku, a u dołu zdobią trzy festony z twarzą ludzką i krzyżami. Na dwupolowym kartuszu tytułu, w centrum wieńczącego panoplium znajduje się działo armatnie, po bokach zaś głowy w profilu, którym zawieszono analogiczne festony z krzyżami i osadzono na małżowinach usznych, czyli elementach popularnego rokokowego motywu ornamentalnego, zwanego rocaille. U dołu kartuszu natomiast znajdują się wieloelementowe zwisy.
Tego rodzaju przedstawienia stały się popularne w XVI i XVII wieku, równolegle z rozwojem nowoczesnych fortyfikacji. Były raczej formą wizualnego zapisu wydarzeń historycznych o politycznym znaczeniu, a ich kartograficzny wymiar, miał bardzo często drugorzędne znaczenie.
Leszek Kocela
Autor / wytwórca
Wymiary
cały obiekt: wysokość: 31.5 cm, szerokość: 40.5 cm
ilustracja: wysokość: 26.5 cm, szerokość: 37 cm
Rodzaj obiektu
mapa topograficzna, plan miasta, grafika
Technika
techniki graficzne
Tworzywo / materiał
papier
Pochodzenie / sposób pozyskania
zakup
Czas powstania / datowanie
Miejsce powstania / znalezienia
Właściciel
Muzeum Narodowe w Szczecinie
Numer identyfikacyjny
Lokalizacja / status
1734-03-07
Muzeum Narodowe w Szczecinie
około 1787 — 1802
Muzeum Narodowe w Szczecinie
2009
Muzeum Narodowe w Szczecinie
odkryj ten TEMAT
Muzeum Narodowe w Szczecinie
odkryj tę ŚCIEŻKĘ
Ścieżka edukacyjna