treść serwisu

Pamiątki rodzin Terbilerów i Kacmanów Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

Kolekcja Terbilerów i Kacmanów to pamiątki związane z historią przeżycia Chany Terbiler i Abrama Kacmana oraz ich syna Walisza w Związku Radzieckim podczas II wojny światowej. W kolekcji znajdują się, i dopełniają ją jako nie mniej ważne, także archiwalia i przedmioty reprezentujące ich losy w pierwszych latach po powrocie po wojnie do Polski, a także zachowane przedwojenne zdjęcia rodziny i przyjaciół – zabrane w trakcie ucieczki na Wschód. Historię rodziny znamy z relacji córki Chany i Abrama, Perły Kacman (ur. 1948), która przekazała pamiątki do muzeum w 2017 i 2018 roku.
Abram Kacman (1904–1983) i Chana Terbiler (Anna; 1904–1987) pochodzili z Lubelszczyzny: Abram ze wsi Chromówka koło Chełma (jego ojciec oprócz pracy na roli zajmował się handlem), Chana z pobliskiej Zarudni (rodzice posiadali tam majątek ziemski). W młodości Abram Kacman uczył się w jesziwie w Chełmie, ale przerwał naukę, wciągnięty przez Chanę Terbiler w działalność Komunistycznej Partii Zachodniej Ukrainy, stanowiącej część nielegalnej Komunistycznej Partii Polski. Pod koniec lat 20. XX w. za przynależność do KPP Chana została aresztowana – wyrok 4,5 roku odsiedziała na zamku w Lublinie. Po wyjściu z więzienia zamieszkała z Abramem w Warszawie. W 1936 r. urodził się ich syn Walisz.
1 września 1939 r. przebywali na wakacjach w Chromówce. Na wieść o wybuchu wojny, wraz z całą rodziną Kacmanów: matką, siostrami Abrama i nieletnim bratem, a także bratem Mojżeszem i jego żoną i synkiem, przekroczyli Bug. Później uciekli w głąb Ukrainy, skierowano ich do pracy w kołchozie w Steckówce. Po wybuchu wojny między III Rzeszą a ZSRR w czerwcu 1941 r. Abram i Mojżesz Kacman zostali powołani do tzw. batalionów pracy (Trudarmia).
Zadaniem batalionu Abrama było przeniesienie fabryki samolotów w głąb ZSRR (do Kujbyszewa nad Wołgą, ob. Samara), a następnie uruchomienie w niej produkcji. Tam Kacman próbował wstąpić do Armii Andersa, ale jako Żyd nie został przyjęty (o złożonym problemie rekrutacji – zob. https://sztetl.org.pl/pl/slownik/zydzi-w-armii-andersa); w fabryce pracował w związku z tym do zakończenia wojny i demobilizacji.
Pozostała w Steckówce jego rodzina została zamordowana przez Ukraińców. Przeżyli tylko Chana Terbiler i Walisz oraz siostra Abrama, Żenia Kacman, których nie było wtedy we wsi. Żenia w dniu napaści pojechała do miasta, a gdy wracała, została ostrzeżona przez sąsiada Ukraińca i cofnęła się. Chana i Walisz natomiast zaraz po mobilizacji Abrama uciekli ze Steckówki przed Niemcami dalej na wschód. Dotarli do Kazachstanu. Na przełomie 1943 i 1944 r. Chana odnalazła korespondencyjnie Abrama przez moskiewski Czerwony Krzyż. Dojechała do niego z Waliszem wiosną 1944 roku.
Do Polski rodzina przybyła pod koniec 1945 roku.
Jak większość ocalałych w ZSRR Żydów zostali skierowani na tzw. Ziemie Odzyskane, do Bielawy. Tu po dwóch latach urodziła się córka Perła.
Na przełomie 1950 i 1951 r. Kacmanowie przenieśli się do Warszawy. Abram Kacman pracował w tym czasie krótko w Komitecie Warszawskim PZPR, po czym zatrudnił się w tworzonych właśnie Zakładach Wytwórczych Elektronowych Przyrządów Pomiarowych (od 1958 – ELPO) na Ochocie, gdzie na stanowisku dyrektora administracyjnego pracował do emerytury w 1964 roku. Chana po wojnie nie pracowała zawodowo.
W okresie Marca ’68 Walisz Kacman wyjechał z Polski, rodzice i siostra pozostali w kraju.

Przemysław Kaniecki

Szerzej na temat historii rodzinnej - zob. https://sztetl.org.pl/pl/miejscowosci/b/748-bielawa/104-teksty-i-wywiady/182903-historia-rodzin-terbilerow-i-kacmanow-z-bielawy

Obiekty

0
awers

Fotografia studyjna kobiety z książką

nieznany

1918 — 1939

Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

awers

Fotografia mężczyzny w ciemnej koszuli

nieznany

1. połowa XX wieku

Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

awers

Fotografia studyjna kobiety stojącej przy podobiźnie konia

nieznany

1918 — 1939

Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

awers

Fotografia studyjna S. Skorupów

nieznany

1918 — 1939

Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

awers

Fotografia studyjna pełnopostaciowa mężczyzny w garniturze

nieznany

1924-12-30

Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

awers

Fotografia studyjna J. Mandelbauma (?)

nieznany

1923

Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

awers

Fotografia grupowa dziewięciu osób siedzących na trawie

nieznany

1921

Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

awers

Fotografia portretowa kobiety en face

nieznany

1919

Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

awers

Fotografia Chany Dory

Foto Bernardi (Lublin; 1919-1942)

1935

Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

awers

Fotografia Kacmanów i Rabinowiczów w parku

nieznany

1938 — 1939

Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

awers

Świadectwo szkolne Walisza Kacmana

nieznany

1945

Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

awers

Świadectwo pracy Chany Terbiler w zakładzie krawieckim

nieznany

1944-03-04

Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

awers

Zaświadczenie dla Chany Terbiler

nieznany

około 1942 — 1944

Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

awers

Świadectwo pracy Chany Terbiler jako sanitariuszki

nieznany

1942-08-19

Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

awers

Dokument dotyczący przebywania Chany Terbiler w Steckówce

nieznany

1940-11-27

Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN

Znaleziono 27 obiektów

Brak wyników

Może Cię również zainteresować:

Dodaj notatkę

Edytuj notatkę

0/500

Jakiś filtr
Data od:
Era
Wiek:
+
Rok:
+
Data do:
Era
Wiek:
+
Rok:
+
asd